آرمانان- از گردوی تویسرکان تا باغستان های سنتی قزوین: در اجلاس اخیر سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) در رُم، نظام سنتی تولید گردو در تویسرکان به عنوان میراث مهم کشاورزی جهان (GIAHS) به ثبت رسید؛ رویدادی مهم که جایگاه ایران را به‌عنوان یکی از تمدن‌های کهن پیشرو در دانش بومی و کشاورزی پایدار بار دیگر در سطح جهانی تثبیت کرد. در کنار ثبت جهانی گردوی تویسرکان، نام باغستان‌های سنتی قزوین نیز در سطح بین‌المللی مطرح شد. این مجموعه هزارساله که بزرگ‌ترین اکوسیستم باغداری سنتی ایران است، نمونه‌ای بی‌بدیل از مدیریت آب و مهار سیلاب، حفظ تنوع زیستی و سازگاری با اقلیم خشک به شمار می‌رود. این دو موفقیت، نتیجه سال‌ها پژوهش، مستندسازی و ارزیابی میدانی است و نشان می‌دهد که کشاورزی سنتی ایران نه فقط تاریخ دارد، بلکه الگویی ارزنده برای پایداری زیست محیطی است.
گردوی تویسرکان، که در دامنه‌های الوند و با شیوه‌های سنتی، کشت و نگهداری می‌شود، از شاخص‌ترین میراث‌های کشاورزی ایران به شمار می‌رود. کیفیت استثنایی محصول با مغز روشن، پوسته نازک، روغن طبیعی و طعم ممتاز، گردوی تویسرکان را در سطح جهانی به برتری رسانده است.
دانش بومی روش‌های سنتی نگهداری از درختان گردو، پیوند و اصلاح درختان و سازگاری با محیط، استفاده محدود از منابع آب و روش‌های طبیعی مبارزه با آفات، نقش اجتماعی و فرهنگی پیوند کشاورزی با زندگی، اقتصاد و فرهنگ بومیان تویسرکان و در نهایت توسعه پایدار با حفظ تنوع ژنتیک، خاک و منابع طبیعی از مهمترین شاخصه های برتری کشاورزی سنتی در تویسرکان است. این نظام تولیدی نشان می‌دهد که دانش اجدادی ایرانیان (تاکید می شود دانش اجدادی ایرانیان) هنوز هم یکی از مهم ترین مدل‌های مدیریت منابع در جهان است.
باغستان‌های سنتی قزوین هم، میراث زنده ایران هستند. باغستان‌های قزوین، نه تنها سپر دفاعی شهر قزوین در برابر سیلاب بوده‌اند، بلکه نظامی کم‌نظیر برای تولید پایدار و مدیریت طبیعت توسط انسان محسوب می‌شوند. آنها نشانه‌ای از هوش کشاورزی ایرانی هستند؛ میراثی که امروز جهان آن را به رسمیت شناخته و به آینده انسان، توصیه می‌کند.
این دو ثبت جهانی، چند پیام مهم دارد:
تأیید ارزش جهانی دانش کشاورزی ایرانی
امکان جذب حمایت‌های بین‌المللی برای توسعه پایدار
تقویت برندهای کشاورزی ایران در بازارهای جهانی
افزایش ظرفیت گردشگری کشاورزی و گردشگری خوراک در مناطق ثبت‌شده
راه درست آینده، توجه به طبیعت، احترام به خاک و یادگیری از سنت‌های پایدار است. راهی که می‌گوید، کشاورزی تنها تولید محصول نیست. تداوم زندگی، فرهنگ و هویت یک ملت است.
پی‌نوشت: ثبت جهانی باغستان قزوین و گردوی تویسرکان نجات دهنده است. نجات دهنده باغ ها و درختان هر دو شهر از تهاجم بی رویه سیمان و آهن. باشد که قدر بدانیم.
